Παρεκκλήσιο της Βηθλεέμ

Το ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΟ ΤΗΣ ΒΗΘΛΕΕΜ, που θεωρείται σήμερα «ΕΘΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ», είναι ένας τόπος που μας υπενθυμίζει την προσωπικότητα του Γιαν Χους και τη χουσιτική περίοδο της τσέχικης ιστορίας. Εδώ βρίσκονται τα θεμέλια του τσέχικου μεταρρυθμιστικού κινήματος. Στην Τσεχία η θρησκευτική μεταρρύθμιση συνδέεται στενά με το Πανεπιστήμιο του Καρόλου, το οποίο ιδρύθηκε το 1348 από τον Κάρολο τον Δ΄ και του οποίου πρύτανης από το 1409 και μετά ήταν ο Γιαν Χους.

Το Παρεκκλήσιο της Βηθλεέμ ιδρύθηκε το 1391 από πολίτες της Πράγας, τον παντοπώλη Γιαν Κριζ και τον αυλικό Χανούς του Μιχλχάιμ. Στο ΙΔΡΥΤΙΚΟ ΕΓΓΡΑΦΟ της 24/5/1391 οι δύο αυτοί δωρητές όρισαν ρητά ότι το παρεκκλήσιο πρέπει να χρησιμοποιείται αποκλειστικά για λειτουργίες στην τσέχικη γλώσσα. Για την ανέγερση του παρεκλλησίου ο παντοπώλης Κριζ δώρισε ένα κήπο έκτασης περίπου 800 τετραγωνικά μέτρα που είχε μέσα και ένα πηγάδι (το οποίο χρησιμοποιόταν σε όλη τη διάρκεια που λειτουργούσε το παρεκκλήσιο καθώς και αργότερα), ένα σπίτι με κελάρι που χρησιμοποιόταν σαν αποθήκη βύνης και αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία του ιεροκήρυκα και του επιστάτη. Το μπροστινό τμήμα του σπιτιού του, ο παντοπώλης Κριζ, με κατεύθυνση προς την οδό Ντομινικάνσκα, σήμερα Χούσοβα, το δώρισε για την ίδρυση φοιτητικής εστίας με το όνομα Ναζαρέτ.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ

Το Παρεκκλήσιο της Βηθλεέμ δεν ήταν ποτέ ενοριακή εκκλησία. Παρά το μεγάλο του μέγεθος, θεωρούνταν πάντα παρεκκλήσιο. Ξεχώριζε από τα άλλα κτίρια ωςν ο μεγαλύτερος τόπος συγκεντρώσεως ανθρώπων, είχε χωρητικότητα 3000 ατόμων. Εδώ κηρύσσονταν οι ιδέες, οι οποίες μέχρι τότε ακουγόταν μόνο στις επιστημονικές συζητήσεις στο ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΟΥ ΚΑΡΟΛΟΥ. Αυτή η δεύτερη – βασική λειτουργία του παρεκκλησίου – εμφανίζεται το 1402, όταν ο Δάσκαλος Γιαν Χους έγινε ο ιεροκήρυκας εδώ. Στα κηρύγματά του στηριζόταν σε πολλά θέματα στις σκέψεις των προδρόμων του – του Μίλιτς του Κρόμεριζ, του Ματέιτου Γιάνοβ και του Άγγλου θρησκευτικού μεταρρυθμιστή Τζον Γουίκλιφ. Με τα κηρύγματά του απέκτησε πολλούς οπαδούς. Σε μερικά από αυτά παρέστη και η βασίλισσα Σοφία, γυναίκα του βασιλιά Βάτσλαβ του Δ΄. Καθόταν πάντα στο προσευχητάριο, το οποίο κτίστηκε από τον παντοπώλη Κριζ δίπλα στον ανατολικό τοίχο, με τέτοιο τρόπο, ώστε να συνδέεται, μέσω ενός διαδρόμου κατευθείαν με το σπίτι του. Ο ΧΟΥΣ κήρυττε στο Παρεκκλήσιο της Βηθλεέμ μέχρι το 1412, όταν αναγκάστηκε να φύγει από την Πράγα. Ο διάδοχος του Χους – Ο Γιακόουμπεκ του Στρίμπρο το 1414 μετέτρεψε σε προτεσταντική εκκλησία, και ως τέτοια λειτούργησε μέχρι το 1662. Στη συνέχεια, το πανεπιστήμιο παρέδωσε το παρεκκλήσιο στους Ιησουίτες, οι οποίοι το λειτούργησαν ξανά ως καθολικό χώρο λατρείας. Όταν το Τάγμα των Ιησουιτών καταργήθηκε το 1773, το Παρεκκλήσιο της Βηθλεέμ πέρασε στην ιδιοκτησία του κράτους.

Δέκα χρόνια αργότερα το παρεκκλήσιο λειτουργούσε για μικρό χρονικό διάστημα σαν επικουρική εκκλησία του Αγ. Γιλγί. Στο σεμινάριο του Αγίου Βάτσλαβ, το οποίο ιδρύθηκε από το Τάγμα των Ιησουιτών, ιδρύθηκε το 1786 μία μηχανολογική σχολή που ήταν το 1ο ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ. Ο Φράντισεκ Χέγκερτ, Διπλ. Μηχ., διευθυντής της σχολής, ήταν αυτός στον οποίο ανατέθηκε η έρευνα της οικοδομής του παρεκκλησίου.

Ανακαλύφθηκε ότι στο παρεκκλήσιο υπήρχαν επικίνδυνες ρωγμές και ο θόλος ήταν έτοιμος για κατάρρευση. Αυτό όμως δεν σήμανε το τέλος του παρεκκλησίου – το τέλος του ήρθε στον 19ον αιώνα, όταν κατεδαφίστηκε ολόκληρο και στο σημείο του παρεκκλησίου οικοδομήθηκε ένα κτίριο με διαμερίσματα, που βρισκόταν εδώ μέχρι το 1949. Οι σπουδαίοι Τσέχοι ιστορικοί και η Λέσχη για την Παλιά Πράγα έκαναν πολλές προσπάθειες για να αναστυλωθεί το παρεκκλήσιο, και τελικά στις 30/7/1948 η κυβέρνηση αποφάσισε το ξαναχτίσιμο του Παρεκκλησίου της Βηθλεέμ χρησιμοποιώντας τα παλιά αυθεντικά τμήματα του κτιρίου και τις γκραβούρες που δείχνουν την όψη του παρεκκλησίου ανά τους αιώνες.

Το ανανεωμένο Παρεκκλήσιο της Βηθλεέμ, το οποίο ολοκληρώθηκε το 1954, σύμφωνα με το σχέδιο του αρχιτέκτονα Γιαροσλαβ Φράγνερ, άνοιξε επίσημα τις πόρτες του στο κοινό στις 5/7/1954 μαζί με την κατοικία των ιεροκηρύκων σαν ΕΘΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ και από το 1993, σε συνέχεια της πανεπιστημιακής παράδοσης, χρησιμοποιείται σαν η ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΕΛΕΤΩΝ του ΤΣΕΧΙΚΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΑ, το οποίο φροντίζει το παρεκκλήσιο και με δικά του έξοδα το συντηρεί. Εδώ γίνονται οι επίσημες τελετές απονομής πτυχίων και μία φορά το χρόνο, την ημερομηνία που ο Γιαν Χους κάηκε στην πυρά (6/7/1415) γίνεται εδώ η ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ.

Εκτός από τις τελετές του Πολυτεχνείου το παρεκκλήσιο μαζί με το σπίτι των ιεροκηρύκων είναι ανοικτό στο κοινό για ξενάγηση. Το υπόγειο παρεκκλήσιο που ονομάζεται Λαπιντάριουμ είναι ανοικτό στο κοινό μόνο όταν οργανώνεται κάποια έκθεση εδώ.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΤΟΥ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΟΥ ΤΗΣ ΒΗΘΛΕΕΜ

Το παρεκκλήσιο κτίστηκε σκόπιμα σαν ένα πολύ απλό κτίριο. Οι παλιοί αυθεντικοί τοίχοι είναι: ο ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ πάχους 88 εκατοστών, ο ΒΟΡΕΙΟΣ πάχους 73 εκατοστών, ο ΔΥΤΙΚΟΣ 90 εκατοστών, ο ΝΟΤΙΟΣ τοίχος εκτός από τις θεμελιώσεις οικοδομήθηκε εκ νέου. Υπήρχαν τρεις είσοδοι και η τέταρτη είσοδος βρίσκεται δίπλα στον άμβωνα. Ο χώρος διαμορφώθηκε με τέτοιο τρόπο ώστε οι εισερχόμενοι να μην περνούν από το σημείο μπροστά στον άμβωνα.

Ο ΒΟΡΕΙΟΣ ΤΟΙΧΟΣ

2 παράθυρα – οι παραστάδες τους μέχρι το ήμισυ του ύψους τους είναι αυθεντικές και κάτω από την εικόνα του Γιαν Χους στην Πυρά υπάρχει ένα σπάνιο μνημείο – η επιγραφή του Γιαν Χους – DE SEX ERRORIBUS – Περί των Έξι Πλανών, ένα κομμάτι του 1412. ΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ: στο κέντρο του τοίχου, σύμφωνα με το Χρονικό του Ράιχενταλ – ο πίνακας του αυτοκράτορα Σίγμουνδ και του Πάπα. Πάνω από τη βόρεια είσοδο είναι ο πίνακας του Γιαν Ζίγκα (Ο Κώδικας της Ιένας).

Ο ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ ΤΟΙΧΟΣ

Ένα μεγάλο παράθυρο, και κάτω από αυτό μια αναμνηστική πλάκα (μαρμάρινη) που μας υπενθυμίζει την εκτέλεση των τριών νέων – του Μάρτιν, του Γιαν και του Στασεκ στην Πλατεία της Παλιάς Πόλης. Η ΠΥΛΗ – επιτρέπει την είσοδο στο εσωτερικό του παρεκκλησίου και τη χρήση του πηγαδιού. Το ΙΕΡΟ από τη γοτθική περίοδο - το καγκελωτό - ένα αντίγραφο από την εποχή της ανοικοδόμησης. Η ΠΥΛΗ του 14ου αιώνα με την πόρτα της, το αριστερό ήμισυ από το λίθινο κατώφλι αποτελεί γνήσιο τμήμα. Ο ΑΜΒΩΝΑΣ: στο χρονικό διάστημα 1402-1412 εδώ κήρυττε ο Γιαν Χους ενώ το 1521 εδώ επίσης κήρυττε ο ΘΩΜΑΣ ΜΙΝΖΕΡ, ο Γερμανός θρησκευτικός μεταρρυθμιστής. ΤΟ ΠΡΟΣΕΥΧΗΤΗΡΙΟ: συνδέεται με τη σημερινή ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΦΡΑΓΝΕΡ με ένα ξύλινο γεφυράκι. ΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ και στα δύο μέρη είναι από τον Κώδικα της Ιένας (Ο Πάπας με τη Συνοδεία των Ιεραρχών από το δεύτερο ήμισυ του 15ου αιώνα και Η Εκδίωξη των Ενεχυροδανειστών από το Ναό – επίσης από το δεύτερο ήμισυ του 15ου αιώνα).

Ο ΝΟΤΙΟΣ ΤΟΙΧΟΣ

Η πρόσοψη με πέντε παράθυρα. Οι τοίχοι ανάμεσα στα παράθυρα φέρουν θέματα από τη Βίβλο του Βέλισλαβ – εικόνες τεχνών, εν συνεχεία κείμενα «Περί των Έξι Πλανών» μεταφρασμένα στην «Παλαιά Τσέχικη Γλώσσα» και η ζωγραφιές από την πρώτη σελίδα του συγγράμματος του Χους από το 1510.Η ανοικοδόμηση έγινε σύμφωνα με τις αρχές της διατήρησης των μνημείων. Ο χώρος προκαλεί μία εντυπωσιακή αίσθηση χάρη στη μεγάλη απλότητα και την προσεκτική εργασία στις λεπτομέρειες του οικοδομήματος, που για το Μεσαίωνα, ήταν ασυνήθιστα ευρύχωρο.

Ο ΔΥΤΙΚΟΣ ΤΟΙΧΟΣ

Δύο μικρά παράθυρα και ένα μεγάλο παράθυρο με ακιδωτό τόξο, κάτω από το οποίο βρίσκεται ο ξύλινος εξώστης για τη χορωδία. Κάτω από τα μικρά παράθυρα βρίσκεται ένα κομμάτι επιγραφής του 1417 «Περί της δύο τύπων Θείας Κοινωνίας» από τον Γιακόουμπεκ του Στρίμπρο. Εν συνεχεία ύμνοι από το Υμνολόγιο του Γιστέμπνιτσε (εγέρθητι ω μεγάλη πόλις Πράγα). Ο μεγαλύτερος πίνακας (Ο Κώδικας της Ιένας) – η μάχη μεταξύ του στρατού - κάτω από τα λάβαρα με το δισκοπότηρο και των σταυροφόρων κοντά στο Ντομάζλιτσε που έγινε τον Ιούλιο 1432.